Die urgentie is voor de hele zorg extreem hoog. Als huisarts schrik ik bijvoorbeeld van het stijgend aantal jonge patiënten in mijn praktijk die kampen met insuline resistentie, een kwetsbaar immuunsysteem, darmklachten of psychische nood. Stress, niet bewegen en ongezond voedsel zijn daarbij belangrijke factoren. Met name de effecten van stress baren mij zorgen. Veel mensen zijn zich daar nog onvoldoende van bewust, laat staan dat zij er dan iets aan doen. Overgewicht valt ook op. Ik zie patiënten die in de Covid periode 10 kilo zwaarder zijn geworden.
Insuline resistentie is echt een groeiend probleem. Dankzij de Leefstijl Apotheker Anne-Margreeth Krijger, die hierin nauw samenwerkt met onze praktijkverpleegkundige Josefa Tromp, lukt het ons om sommige patiënten van de insuline af te krijgen. Ook heeft zij mij geïnspireerd om te onderzoeken of er al sprake is van insuline resistentie bij patiënten. Dat blijkt vaak het geval. Het is mooi om in zo’n vroeg stadium al chronische ziekten proberen te voorkomen met leefstijl.
Ten dele. Ik zie grofweg twee groepen. Een groep die zich extra bewust is geworden van het belang van hun gezondheid en hun weerstand. Zij bewegen meer en letten op wat zij eten. De andere groep is wat dat betreft passief, gelaten bijna. Zij eten hun verveling weg. Of ‘verdoven’ hun stress met eten. Overigens zie ik ook mensen die voorheen 3 x per week naar de sportschool gingen en daar geen alternatief voor wisten. Krachtsport zorgt voor een andere verbranding dan bijvoorbeeld wandelen. Als je spiermassa verliest en je blijft hetzelfde eten, ja, dan kan het hard gaan.
Ik kijk, net als Vereniging Arts en Leefstijl, naar het bredere plaatje. Daarmee bedoel ik slaap, voeding, beweging, sociale omgeving, zingeving, stress; het heeft allemaal met elkaar te maken.
En stress is, zoals ik al zei, een belangrijk aandachtspunt vanwege de vele ongewenste effecten, zoals op de insuline spiegel. Zelf heb ik ooit een burn out gehad. Ik ben gaan zoeken naar wat me kon helpen en stopte met suikers, at minder koolhydraten en meer groenten. Dat hielp. Ik geloof er echt in dat als je zwaar eet, je je ook zwaarder voelt.
Maar ik raad patiënten ook aan om te gaan sporten, mediteren, ademhalingsoefeningen te doen, te breien voor mijn part. En natuurlijk om te kijken naar hoe hun leven verder is ingericht. Wat ik niet doe is direct een dieet voorschrijven als mensen -onder andere door stress- te zwaar zijn. Want daar kríjgt iemand stress van. We kijken eerst naar onderliggende oorzaken. En dat doen wij binnen onze praktijk onder andere vanuit de visie van Positieve Gezondheid. Mijn collega Selma Jonkers geeft ook nascholingen Positieve Gezondheid. Daarnaast doet zij, samen met onze POHggz Naomi van der Ven, mee aan de pilot Positieve Gezondheid.
Dat het zich richt op het algemeen welzijn en dat je daarbij vooral kijkt naar wat iemand wel kan. Je bewust worden van wat je aan het doen bent, daar gaat het ook om. Pas daarna kun je iets veranderen. Zoals managementgoeroe Stephen Covey zo mooi weergaf in zijn Cirkel van Invloed: richt je vooral op die dingen waar je zelf invloed op hebt. Dat zorgt voor ‘empowering’. Met leefstijl is het precies zo. Het is belangrijk dat mensen trots kunnen zijn op wat ze zelf bereiken, vanuit de gedachte: ik kan het zelf. En dat je daarbij ondersteuning kunt vragen.
Waar ik mensen graag bij help is om wat compassie met zichzelf te hebben bij een terugval. Want het laatste wat je wilt is dat iemand zichzelf gaat bestraffen, óf vervalt in een slachtoffergevoel.
Ik ben erg enthousiast over wat dit samenwerkingsverband van huisartsen in de regio West-Nederland doet en beoogt. De organisatie van zorg vindt steeds meer plaats in de wijk. Dat betekent dat huisartsen intensiever samenwerken met andere zorgverleners zoals de diëtist, fysiotherapeut, apotheker, psycholoog en wijkverpleegkundige. De ROWHN heeft daar een ondersteunende en regisserende rol in.
Het verbaasde mij altijd dat er zo weinig aan leefstijlbegeleiding gedaan wordt door huisartsen. Dus ik dacht; dan moet ik juist dáár zijn. En dat klopte.
Inmiddels mag ik deelnemen het kwaliteitsteam bij de ROWHN.
De ROWHN verzorgt ook nascholing. Ik heb het idee ingebracht om nascholingen door Arts en Leefstijl te laten verzorgen. Om tot een andere denk- en (be)handelwijze te komen. Ik gebruik zelf Het Leefstijlroer van Vereniging Arts en Leefstijl, wat hier helemaal op zijn plaats is. Ik heb de eer gehad om op verzoek mee te denken over het nieuwe Leefstijlroer 2.0. Bij Arts en Leefstijl staat duurzaam veranderen van gedrag centraal. Ik hoop dat het veel in gang zal zetten, dat we anders naar chronische ziekten, hypertensie, COPD, maar ook psychische aandoeningen gaan kijken.
Overigens is het, naar de toekomst toe, ook belangrijk dat leefstijl een grote rol heeft in de huisartsenopleiding.
Hun bord is vol. Overvol. Als het érgens in het systeem -bijvoorbeeld bij de GGZ of Jeugdzorg - overloopt, stroomt het vanzelf naar de huisarts toe. Ik begrijp dat. Als geen ander, kan ik wel zeggen.
En toch is het nodig dat we er aandacht aan besteden en dat kan ook in kleine interventies zitten. Je kunt patiënten bewust maken met simpele vragen. “Heeft u al eens gedacht aan uw leefstijl aanpassen?”, is een vraag die een zaadje in iemands hoofd plant. Als zo iemand er dan weer op terugkomt, kun je samen kijken naar concrete stappen, je kunt doorverwijzen. En het proces volgen, vragen wat het iemand brengt. Fysiek én mentaal.
Tot slot nog dit; soms werkt de ‘persoonlijke benadering’. Een doktersadvies kan zo klinken: “Roken beschadigt uw aderen, enz.” Een advies van mens tot mens kan zo klinken: “Stop nou gewoon met roken, joh..” Soms heeft dat meer effect. Of ik vertel iets over mezelf, dat ik vroeger ook 15 kg zwaarder was. Want bij mij gaat het ook niet vanzelf.
Biografie
Chris Otten is huisarts te Leiden bij Jonkers & Otten, Huisartsenzorg. Chris is daarnaast adviseur van het ROHWN-Kwaliteitsteam op het gebied van leefstijl.
Zijn interesse in leefstijl begon tijdens de huisartsenopleiding. Sinds die tijd volgt hij alle ontwikkelingen op de voet om ze ook toe te kunnen passen in de praktijk. Door zich aan te sluiten bij Arts en Leefstijl in 2016 en de congressen en nascholingen te volgen, heeft hij zijn kennis verder verdiept en verbreed.
E-mail ottenhuisarts@gmail.com